اگر به شهرهای ترکمن‌نشین کشور سفری داشته باشید متوجه خواهید شد که اسب ترکمن نه‌تنها بخشی از فرهنگ و تاریخ این مردمان است؛ بلکه در زندگی روزمره و مراسم‌های مختلف نیز حضوری پررنگ دارد. آنها این اسب را عضوی از خانوادهٔ خود می‌دانند به گفتهٔ خودشان اسب ترکمن مانند بال‌های یک ترکمن است که می‌تواند سوار آن شود و در صحرا بتازد و حتی با آن پرواز کند.
در این مقاله می‌خواهیم درباره اسب‌های ترکمنی و نقشی که در فرهنگ مردم ترکمن دارند صحبت کنیم و همچنین ابعاد مختلف جشنواره اسب اصیل ترکمن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
جایگاه اسب در بین مردم ترکمن
اسب ترکمن یکی از انواع نژادهای اسب است که در میان مردم ترکمن جایگاه ویژه‌ای دارد. می‌توان گفت هویت ملی ترکمن‌ها با اسب گره‌خورده است. در زیر به برخی از جنبه‌های اهمیت و نقش اسب در میان مردم ترکمن اشاره می‌کنیم:
۱.نقش اقتصادی اسب ترکمن
درگذشته مردم ترکمن در کشاورزی، دامداری و حتی برای حمل‌ونقل از اسب استفاده می‌کردند؛ اما در حال حاضر نقش اسب‌ها در این زمینه به دلیل هزینه‌های جانبی نگه‌داری اسب کم‌رنگ‌تر شده است. اما امروزه اسب در معیشت مردم ترکمن به‌گونه‌ای دیگر خودنمایی می‌کند. مردم ترکمن می‌توانند از فروش کره‌ها، جوایز مسابقات اسب‌سواری و تولید محصولات مرتبط با اسب و از خدمات گردشگری مانند برگزاری جشنواره اسب اصیل ترکمن و گشت‌های اسب‌سواری و نمایش‌های سنتی کسب درآمد کنند.
۲.نقش فرهنگی و هنری اسب ترکمن
به‌طورکلی اسب ترکمن الهام‌بخش هنرمندان و موسیقی‌دانان ترکمن است. جلوه زیبای اسب ترکمن در موسیقی به شکل شعر و ترانه، آهنگ‌های محلی، قصه‌ها و افسانه‌ها، سازها و رقص‌های سنتی نمایان می‌شود. شاعران ترکمن در شعرهایشان اسب را به‌عنوان نمادی از آزادی، قدرت و زیبایی توصیف کرده‌اند. آهنگ‌های محلی هم که اغلب با سازهای دوتار و کمانچه نواخته می‌شود توصیفی از سرعت، استقامت و زیبایی‌های ظاهری اسب ترکمن است. در قصه‌ها و افسانه‌هایشان، اسب قهرمان داستان معرفی می‌شود. جالب است که رقص سنتی مردم ترکمن هم از حرکات اسب الهام گرفته شده است.
۳.نقش اجتماعی و ورزشی اسب ترکمن
وجود اسب در زندگی روزمره ترکمن‌ها باعث تقویت روابط اجتماعی و همکاری‌های جمعی بین آنها می‌شود. فعالیت‌های مانند مسابقات اسب‌سواری، برگزاری جشنواره اسب اصیل ترکمن و حتی برگزاری مسابقات تیراندازی از روی اسب و سرعت ازجمله فعالیت‌هایی است که روحیه رقابتی و همکاری را بین مردم ترکمن تقویت می‌کند.
ویژگی‌های ظاهری اسب ترکمن
اسب ترکمن معمولاً برای اسب‌سواری در کوه‌ها مناسب نیست و از آن اغلب برای اسب‌سواری در دشت‌ها و زمین‌های هموار استفاده می‌شود. این اسب اندامی کشیده و لاغر با عضلات قوی و متناسب، دمی باریک و سروگردن زیبایی دارد.
قد اسب ترکمن، ۱۴۸ تا ۱۵۸ سانتیمتر است. صورت کشیده، استخوانی و ظریف، چشم‌ها براق و حدقه برجسته، گوش‌ها بلند و نازک و خوش‌فرم و داشتن شکمی تخت از ویژگی‌های بارز اسب ترکمن است.
اسب‌های ترکمن در رنگ‌های مختلفی مانند خاکستری، سفید، قهوه‌ای و سیاه دیده می‌شوند که با درخشندگی خاصی همراه هستند. البته معمولاً اسب‌های ترکمن خاکستری‌رنگ هستند.
اسب ترکمن زیبا با درخشندگی خاص
کاربرد اسب ترکمن
اسب اصیل ترکمن را در بسیاری از فعالیت‌های اسب‌سواری مانند سوارکاری تفریحی، نمایش و مسابقات اسب‌سواری استفاده می‌کنند. در واقع زیبایی خیره‌کننده اسب ترکمن به‌گونه‌ای است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند و ازطرفی به دلیل هوش بالایی که دارد به‌راحتی آموزش پذیراست به همین خاطر از آن برای حرکات نمایشی با اسب استفاده می‌کنند.
این اسب به دلیل استقامت بالا می‌تواند مسافت‌های طولانی را بدون خستگی طی کند و ازآنجایی‌که برای طی‌کردن مسیر سرعت فوق‌العاده‌ای هم دارد از آن برای مسابقات استقامت و سرعت و مسابقات اسب‌دوانی استفاده می‌کنند.
استقامت بالا، هوش، زیبایی و سرعت اسب ترکمن، این نژاد را به یکی از ارزشمندترین نژادهای اسب در جهان تبدیل کرده است.
اسب ترکمن به دلیل اندام زیبا برای حرکات نمایشی با اسب مناسب است.
انواع اسب ترکمن
اسب‌های ترکمن انواع مختلفی دارند. سه نوع از مهمترین آن ها عبارتنداز:
۱.اسب ترکمن آخال تِکه
اسب ترکمن آخال تِکه، نژادی قدیمی و اصیل جهانی است که از آن به‌عنوان زیباترین نژاد اسب ترکمن یاد می‌شود، نماد ملی کشور ترکمنستان است. اسب ترکمن آخال تکه به دلیل درخشندگی و براقیتی که دارد به اسب طلایی هم مشهور است.
این اسب معمولاً در کشورهای ایران، ترکمنستان و روسیه پرورش داده می‌شود. جالب است بدانید از اسب آخال تکه برای تولید نژادهای دیگر مانند اسب چناران استفاده شده است.
۲. اسب ترکمن یموت
نام یموت از نام طایفه‌ای که این اسب را پرورش داده‌اند گرفته شده است. از نژاد یموت اسب ترکمن بیشتر برای مسابقات اسب‌سواری در مسافت‌های زیاد، درساژ با اسب و مسابقات اسب‌دوانی استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های خاص این نژاد از اسب ترکمن مقاومت خوب این اسب‌ها در برابر گرما و یا سرمای بیش از حد است. این نوع اسب‌ها بدنی کشیده و ظریف دارند و به دلیل زیبایی و استقامت زیاد، بسیار موردتوجه هستند.
۳.اسب ترکمن چناران
اسب ترکمن چناران، بومی مناطق چناران خراسان رضوی است که به همین نام هم شهرت دارد. در مورد تاریخچهٔ آن، این طور بیان شده است که نادرشاه برای داشتن اسب‌های چابک و قوی در حمله به هندوستان از ترکیب و آمیزش بهترین سلیمی‌های اسب عرب و مادیان آخال تکه ترکمن، اسب‌های چناران را به وجود آورده است. به این ترتیب می‌توان گفت اسب چناران ویژگی‌ها و خلق‌وخوی اسب عرب و ترکمن را با هم دارد.
اسب‌های ترکمن چناران همانند اسب‌های عرب قانع و سازگار هستند و همانند اسب ترکمن می‌توانند در برابر گرما و سرما مقاومت بالایی داشته باشند. جالب است که اسب‌های چناران بسیار عاطفی هستند و خیلی زود به صاحبان خود وابسته می‌شوند.
اسب‌های چناران حجم تنفسی بالا و حواس شش‌گانه قوی دارند که به این دلیل از آنها در فعالیت‌ها ورزشی استفاده می‌شود.
جشنواره اسب اصیل ترکمن
جشنواره اسب ترکمن، همایش بزرگی است که هر ساله در ایران باهدف بزرگداشت اسب اصیل ترکمن و نمایش زیبایی و توانایی‌های این نژاد ارزشمند برگزار می‌شود. در این جشنواره، اسب‌های اصیل ترکمن با یکدیگر به رقابت می‌پردازند و زیبایی و قدرت خود را به نمایش می‌گذارند. جشنواره اسب ترکمن معمولاً در دل طبیعت و در فضایی باز برگزار می‌شود. هوای تازه، صدای باد و ساز محلی، به همراه هیجان مسابقات، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای همگان به رقم می‌زند. در واقع در این جشن، فرصتی است تا فرهنگ غنی ترکمن‌ها را از نزدیک ببینیم و از مسابقات اسب‌سواری لذت ببریم.
جشنواره اسب اصیل ترکمن، ریشه‌های عمیقی در تاریخ و فرهنگ مردم ترکمن دارد.
بخش‌های مختلف جشنواره اسب ترکمن
- مسابقات زیبایی: در این بخش، اسب‌های ترکمن بر اساس ویژگی‌های ظاهری مانند شکل سر، بدن، پاها و رنگ، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و زیباترین اسب انتخاب می‌شود.
- مسابقات اسب‌دوانی: در این بخش، اسب‌های ترکمن در مسافت‌های مختلف با یکدیگر رقابت می‌کنند و سرعت، استقامت و چابکی آنها مورد سنجش قرار می‌گیرد.
- مسابقات پرش‌بااسب: در این بخش، اسب‌ها باید از موانعی که در مسیر قرار داده شده‌اند عبور کنند.
- مسابقات کورس: در این بخش، اسب‌ها در مسافت‌های مشخص با یکدیگر رقابت می‌کنند
شایان‌ذکر است که علاوه بر برگزاری مسابقات مختلف در جشنواره برگزاری نمایش‌های سنتی و فرهنگی، نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، اجرای موسیقی سنتی ترکمن، رقص‌های محلی، برپایی چادرهای سنتی ترکمن و پخت غذاهای محلی، فضایی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به اسب و اسب‌سواری ایجاد می‌کند.
در باشگاه سوارکاری هامون واقع در مجموعه تفریحی ناراتک نوین آرکا می‌توانید با انواع اسب‌های ترکمن آشنا شوید و با هر نوع اسبی که دوست دارید سوارکاری را بیاموزید یا با آن سوارکاری تفریحی انجام دهید. برای آگاهی از انواع اسب‌های موجود در باشگاه سوارکاری با ما تماس بگیرید و با کارشناسان مجموعه در ارتباط باشید.
نتیجه‌گیری
اسب ترکمن، نمادی از تاریخ و فرهنگ ایران است به‌طوری‌که می‌توان از آن به‌عنوان یک گنجینه ملی یادکرد، با برگزاری و حمایت از جشنواره اسب اصیل ترکمن می‌توان برای حفظ و احیای این نژاد تلاش کنیم.حفظ و توسعه این جشنواره، به حفظ هویت فرهنگی و تقویت اقتصاد منطقه کمک خواهد کرد.
سؤالات متداول
- جشنواره اسب ترکمن در چه زمانی و در کجا برگزار می‌شود؟
زمان دقیق برگزاری جشنواره اسب ترکمن هر سال ممکن است متفاوت باشد، اما معمولاً در فصل بهار یا تابستان برگزار می‌شود. این زمان به دلیل شرایط آب‌وهوایی مناسب برای برگزاری مسابقات اسب‌دوانی، آمادگی بهتر اسب‌ها برای مسابقه در این فصل و همچنین حضور حداکثری عشایر ترکمن انتخاب می‌شود. این جشنواره معمولاً در یکی شهرهای ترکمن‌نشین برگزار می‌شود.
- هدف از برگزاری جشنواره اسب ترکمن چیست؟
هدف اصلی از برگزاری جشنواره اسب ترکمن، حفظ و احیای نژاد اصیل اسب ترکمن، معرفی فرهنگ و آداب‌ورسوم ترکمن، توسعه گردشگری و تقویت اقتصاد محلی است.
ناراتک نوین آرکا (مجموعه گردشگری،تفریحی،ورزشی آرکا)